LaboLab - Zmieniająca się planeta ziemia

Podczas pracy z modułem Zmieniająca się planeta Ziemia uczniowie poznają warstwy Ziemi i budują jej model. Tworzą także układ płyt litosfery i analizują mapy, aby wychwycić zależności między trzęsieniami ziemi, erupcjami wulkanów i położeniem płyt tektonicznych.

W tym module są omawiane erupcje wulkanów oraz proces formowania się skał na skutek stygnięcia lawy. Uczniowie badają dostępne w zestawie próbki skał i porównują ich rodzaje. Ponadto wykonują symulację cyklu skalnego, aby przekonać się, jak poszczególne typy skał mogą zmieniać się w zależności od warunków. Tworzą model przebiegu erozji, wietrzenia i osadzania się materiału skalnego. Zmieniając działanie różnych czynników, na przykład poprzez dodanie “roślinności”, przekonują się, w jaki sposób erozja wpływa na formy ukształtowania terenu. Uczniowie poznają znaczenie różnych typów map, porównują je i zyskują wiedzę o tym, co mówią nam one o formach ukształtowania terenu i położeniu akwenów. Uczniowie omawiają też tworzenie się warstw skalnych i powstawanie skamielin. Dowiadują się, że warstwy skalne zawierające skamieliny tworzą się w miarę upływu czasu, co umożliwia naukowcom określenie, kiedy poszczególne organizmy żyły na Ziemi.

Finalnie, w ramach tego modułu, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób zmiany na Ziemi wpływają na życie człowieka. Erozja gleby jest przedstawiona jako problem dla rolnictwa, a uczniom stawia się wyzwanie opracowania kilku modeli, które go rozwiążą. Testują oni swoje rozwiązania, analizują wyniki i przedstawiają klasie wyciągnięte z nich wnioski.
 

Zawartość modułu ZMIENIAJĄCA SIĘ PLANETA ZIEMIA

Zadania badawcze realizowane w module ZMIENIAJĄCA SIĘ PLANETA ZIEMIA

Zagadnienie 1. Warstwy Ziemi i płyty tektoniczne (3 jednostki lekcyjne)

Realizowane treści:
– warstwy Ziemi
– płyty tektoniczne Ziemi i skutki ich ruchów
– Pierścień Ognia
– aktywność wulkaniczna i trzęsienia Ziemi

Tematy zadań badawczych:
1) Sprawdźmy, co już wiemy: Czym są warstwy Ziemi?
2) Dlaczego na Ziemi występują płyty tektoniczne?
3) Czym jest Pierścień Ognia?

Zagadnienie 2. Kształty i formacje skalne (6 jednostek lekcyjnych)

Realizowane treści:
– typy skał
– cykl skalny
– cechy skał a miejsca ich występowania
– zastosowanie skał

Tematy zadań badawczych:
1) Jaki jest twój typ skały?
2) Co to jest cykl skalny?
3) Jakie zastosowania mają skały?

Zagadnienie 3. Wietrzenie i erozja (2 jednostki lekcyjne)

Realizowane treści:
– wietrzenie i erozja
– erozja wodna a cykl skalny
– wpływ erozji wodnej na powstawanie form ukształtowania terenu

Tematy zadań badawczych:
1) W jaki sposób rzeki kształtują powierzchnię Ziemi?

Zagadnienie 4. Odwzorowanie Ziemi na mapie (2 jednostki lekcyjne)

Realizowane treści:
– mapy jako źródło informacji o wpływie erozji wodnej na formy ukształtowania terenu
– znaczenie map w badaniu historii Ziemi
– sporządzanie map sieci rzecznych

Tematy zadań badawczych:
1) W jaki sposób rzeki zmieniły ukształtowanie Polski i Europy?
2) Jak korzystać z map, by poznać Ziemię?

Zagadnienie 5. Zmieniająca się Ziemia (3 jednostki lekcyjne)

Realizowane treści:
– powstawanie skał osadowych
– formowanie się skamieniałości
– obecność skamieniałości a względny wiek skał

Tematy zadań badawczych:
1) Dlaczego skały tworzą warstwy?
2) W jaki sposób powstają skamieniałości?

Zagadnienie 6. Życie na zmieniającej się Ziemi (6 jednostek lekcyjnych)

Realizowane treści:
– erozja gleby i jej skutki
– przeciwdziałanie erozji gleby

Tematy zadań badawczych:
1) Dlaczego erozja gleby jest problemem?
2) Czy możemy przeciwdziałać erozji gleby?
3) Który z opracowanych modeli zapobiega erozji gleby?

Podstawa programowa realizowana w module ZMIENIAJĄCA SIĘ PLANETA ZIEMIA

GEOGRAFIA (KLASY V-VIII)

III. Lądy i oceany na Ziemi: rozmieszczenie lądów i oceanów, pierwsze wyprawy geograficzne. Uczeń:

2) wymienia nazwy kontynentów i oceanów, wskazuje ich położenie na globusie i mapie świata oraz określa ich położenie względem równika i południka zerowego;
3) wskazuje na mapie wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi i akweny morskie na trasach pierwszych wypraw geograficznych.

IV. Krajobrazy świata: wilgotnego lasu równikowego i lasu strefy umiarkowanej, sawanny i stepu, pustyni gorącej i lodowej, tajgi i tundry, śródziemnomorski, wysokogórski Himalajów; strefowość a piętrowość klimatyczno-roślinna na świecie. Uczeń:

1) wskazuje na mapie położenie poznawanych typów krajobrazów;
3) przedstawia ich główne cechy i porównuje poznawane krajobrazy świata oraz rozpoznaje je w opisach, na filmach i ilustracjach;
7) ustala zależności między położeniem wybranych krajobrazów na kuli ziemskiej, warunkami klimatycznymi i głównymi cechami krajobrazów.

VII. Geografia Europy: położenie i granice kontynentu; podział polityczny Europy; główne cechy środowiska przyrodniczego Europy; zjawiska występujące na granicach płyt litosfery; zróżnicowanie ludności oraz starzenie się społeczeństw; największe europejskie metropolie; zróżnicowanie źródeł energii w krajach europejskich; rolnictwo, przemysł i usługi w wybranych krajach europejskich; turystyka w Europie Południowej. Uczeń:

4) na przykładzie Islandii określa związek między położeniem na granicy płyt litosfery a występowaniem wulkanów i trzęsień ziemi.

IX. Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy: położenie geograficzne Polski; wpływ ruchów górotwórczych i zlodowaceń na rzeźbę Europy i Polski; przejściowość klimatu Polski; Morze Bałtyckie; główne rzeki Polski i ich systemy na tle rzek Europy oraz ich systemów; główne typy gleb w Polsce; lasy w Polsce; dziedzictwo przyrodnicze Polski, surowce mineralne Polski. Uczeń:

11) wyróżnia najważniejsze cechy gleby brunatnej, bielicowej, czarnoziemu, mady i rędziny, wskazuje ich rozmieszczenie na mapie Polski oraz ocenia przydatność rolniczą.

XII. Własny region: źródła informacji o regionie; dominujące cechy środowiska przyrodniczego, struktury demograficznej oraz gospodarki; walory turystyczne; współpraca międzynarodowa. Uczeń:

3) rozpoznaje skały występujące we własnym regionie.

XIV. Wybrane problemy i regiony geograficzne Azji: Azja jako kontynent kontrastów geograficznych; pacyficzny „pierścień ognia”; klimat monsunowy w Azji Południowo-Wschodniej; Japonia – gospodarka na tle warunków przyrodniczych i społeczno-kulturowych; Chiny – rozmieszczenie ludności, problemy demograficzne oraz znaczenie w gospodarce światowej; Indie krajem wielkich możliwości rozwojowych oraz kontrastów społecznych i gospodarczych; Bliski Wschód – kultura regionu, ropa naftowa, obszar konfliktów zbrojnych. Uczeń:

2) identyfikuje związki między przebiegiem granic płyt litosfery a występowaniem rowów tektonicznych, wulkanów, trzęsień ziemi i tsunami oraz na ich podstawie formułuje twierdzenia o zaobserwowanych prawidłowościach w ich rozmieszczeniu;
3) dyskutuje na temat sposobów zapobiegania tragicznym skutkom trzęsień ziemi i tsunami.

Ze względu na interdyscyplinarny charakter zadań badawczych, podczas pracy z modułem Zmieniająca się planeta Ziemia mogą być realizowane także niektóre treści zawarte w podstawach programowych innych przedmiotów matematyczno-przyrodniczych nauczanych w szkole podstawowej.

PRZYRODA (KLASA IV)

I. Sposoby poznawania przyrody. Uczeń:

1) opisuje sposoby poznawania przyrody, podaje różnice między eksperymentem, doświadczeniem a obserwacją;
2) podaje nazwy przyrządów stosowanych w poznawaniu przyrody, określa ich przeznaczenie (lupa, kompas, taśma miernicza);
3) podaje przykłady wykorzystania zmysłów do prowadzenia obserwacji przyrodniczych;
4) stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji i doświadczeń przyrodniczych;
5) wymienia różne źródła wiedzy o przyrodzie;
6) korzysta z różnych źródeł wiedzy o przyrodzie.

II. Orientacja w terenie. Uczeń:

3) podaje różnice między planem a mapą;
4) rysuje plany różnych przedmiotów;
5) odczytuje informacje z planu i mapy, posługując się legendą;
6) wskazuje na planie i mapie miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu szkoły.

III. Pogoda, składniki pogody, obserwacje pogody. Uczeń:

1) wymienia składniki pogody i podaje nazwy przyrządów służących do ich pomiaru (temperatura powietrza, zachmurzenie, opady i osady atmosferyczne, ciśnienie atmosferyczne, kierunek wiatru);
3) prowadzi obserwacje składników pogody, zapisuje i analizuje ich wyniki oraz dostrzega zależności między nimi;
4) podaje przykłady opadów i osadów atmosferycznych oraz wskazuje ich stan skupienia;
6) nazywa zjawiska pogodowe: burza, tęcza, deszcze nawalne, huragan, zawieja śnieżna i opisuje ich następstwa;
8) opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku.

VI. Środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy. Uczeń:

1) rozpoznaje składniki przyrody ożywionej i nieożywionej w najbliższej okolicy szkoły;
2) rozpoznaje główne formy ukształtowania powierzchni w najbliższej okolicy szkoły i miejsca zamieszkania;
3) tworzy model pagórka i doliny rzecznej oraz wskazuje ich elementy;
4) rozpoznaje skały występujące w okolicy swojego miejsca zamieszkania;
5) rozróżnia wody stojące i płynące, podaje ich nazwy oraz wskazuje naturalne i sztuczne zbiorniki wodne;
6) wymienia i opisuje czynniki warunkujące życie na lądzie oraz przystosowania organizmów do życia;
9) odróżnia organizmy samożywne i cudzożywne, podaje podstawowe różnice w sposobie ich odżywiania się, wskazuje przystosowania w budowie organizmów do zdobywania pokarmu;
12) określa warunki życia w wodzie (nasłonecznienie, zawartość tlenu, opór wody) i wskazuje przystosowania organizmów (np. ryby) do środowiska życia;
13) rozpoznaje i nazywa organizmy żyjące w wodzie.

VII. Środowisko antropogeniczne i krajobraz najbliższej okolicy szkoły. Uczeń:

2) rozpoznaje w terenie i nazywa składniki środowiska antropogenicznego i określa ich funkcje;
3) określa zależności między składnikami środowiska przyrodniczego i antropogenicznego.

FIZYKA (KLASY VII-VIII)

II. Ruch i siły. Uczeń:

1) opisuje i wskazuje przykłady względności ruchu;
10) stosuje pojęcie siły jako działania skierowanego (wektor); wskazuje wartość, kierunek i zwrot wektora siły; posługuje się jednostką siły;
11) rozpoznaje i nazywa siły, podaje ich przykłady w różnych sytuacjach praktycznych (siły: ciężkości, nacisku, sprężystości, oporów ruchu);
12) wyznacza i rysuje siłę wypadkową dla sił o jednakowych kierunkach; opisuje i rysuje siły, które się równoważą.

III. Energia. Uczeń:

1) posługuje się pojęciem pracy mechanicznej wraz z jej jednostką; stosuje do obliczeń związek pracy z siłą i drogą, na jakiej została wykonana;
3) posługuje się pojęciem energii kinetycznej, potencjalnej grawitacji i potencjalnej sprężystości; opisuje wykonaną pracę jako zmianę energii.

IV. Zjawiska cieplne. Uczeń:

1) posługuje się pojęciem temperatury; rozpoznaje, że ciała o równej temperaturze pozostają w stanie równowagi termicznej;
5) analizuje jakościowo związek między temperaturą a średnią energią kinetyczną (ruchu chaotycznego) cząsteczek;
9) rozróżnia i nazywa zmiany stanów skupienia; analizuje zjawiska topnienia, krzepnięcia, wrzenia, skraplania, sublimacji i resublimacji jako procesy, w których dostarczenie energii w postaci ciepła nie powoduje zmiany temperatury.

V. Właściwości materii. Uczeń:

1) posługuje się pojęciami masy i gęstości oraz ich jednostkami; analizuje różnice gęstości substancji w różnych stanach skupienia wynikające z budowy mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów;
3) posługuje się pojęciem parcia (nacisku) oraz pojęciem ciśnienia w cieczach i gazach wraz z jego jednostką; stosuje do obliczeń związek między parciem a ciśnieniem.

VII. Magnetyzm. Uczeń:

2) opisuje zachowanie się igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu; posługuje się pojęciem biegunów magnetycznych Ziemi.

MATEMATYKA (KLASY IV-VI)

XII. Obliczenia praktyczne. Uczeń:

6) zamienia i prawidłowo stosuje jednostki długości: milimetr, centymetr, decymetr, metr, kilometr.

XIII. Elementy statystyki opisowej. Uczeń:

1) gromadzi i porządkuje dane;
2) odczytuje i interpretuje dane przedstawione w tekstach, tabelach, na diagramach i na wykresach, na przykład: wartości z wykresu, wartość największą, najmniejszą, opisuje przedstawione w tekstach, tabelach, na diagramach i na wykresach zjawiska przez określenie przebiegu zmiany wartości danych, na przykład z użyciem określenia „wartości rosną”, „wartości maleją”, „wartości są takie same” („przyjmowana wartość jest stała”)